فیروزه
بنی صدر و مهران
مصطفوی
از
مجامع اسلامی
ایرانیان
اراده
ملی برای
برخورد با
فاجعه ملی کشتار
بزرگ
زندانیان سیاسی
در تابستان سال
67
بیست
سال از کشتار بزرگ
زندانیان
سیاسی در سال 1367
میگذرد. هنوز
بعد از گذشت
این مدت زمان،
با اینکه موضوع
مربوط به قتل
حداقل 4000 انسان
میشود بسیاری
از زوایای این
کشتار
وحشیانه در
تاریکی قرار
دارد.
در اینباره
چند تن از
زندانیان
سیاسی که در
زمان فاجعه
حضور داشته
اند و هر یک
بعللی از
معرکه جان سالم
بدر برده اند
خاطرات خود را
درج کرده اند.
با این وجود
بعلل زیر هنوز
واقعیت این اتفاق
دردناک به کل
واضح نشده است
:
-
تلاش
وافر رژیم
برای مخفی
نگاه داشتن
این فاجعه در
زمان اجرای آن
و از آن ببعد.
آگر در سال 60،
بعد از کودتای
علیه
رئیس جمهوری
منتخب مردم،
شب و روز رژیم
دست به اعدام
میزد و حتی تعداد
اعدامها تا 400 عدد
در یک شب هم رسید
اما رژیم ابایی
از مخفی کردن
آن خشونتها
نداشت. اما در
باره
اعدامهای سال
67 ، بعلت ضعف
مفرط اش این
جنایت را
پنهان داشت و هنوز
هم خط قرمز
بزرگی در برابر
این امر کشیده
اند.
-
سکوت
کسانی که از رژیم
فاصله گرفته
اند عامل دوم
ناشناخته
ماندن ابعاد
فاجعه است.
تنها شخص آقای
منتظری برای
کشف حقیقت در
این باره،
اطلاعات
بسیار مهمی را
منتشر کرده
است. آیا اگر آقایان
موسوی
اردبیلی،
موسوی خوئینی
ها، محتشمی
پور و .... که
اکنون بر سکوی
اصلاح طلبی تکیه
زده اند و در
آنزمان در
مصدر امور
بودند و از
نزدیک با این
قضیه رابطه
داشتند، یک دهم
کار آقای
منتظری را
انجام داده
بودند چه
اتفاقی می
افتاد؟ آیا
سکوت کامل
اینگونه
افراد نشان از
این نیست که
خود در این
فاجعه دست
داشته اند؟
-
بالاخره
اینکه در سطحی
پایین تر سؤاستفاده
سیاسی برخی از
نیروها و
اشخاص با
انتشار
اطلاعات غلط
یا دروغ، بقصد
غلیظ کردن
جنایتی که
نیازی به دان
نیست، به شفاف
کردن موضوع نه تنها
کمکی نکرده
اند بلکه لطمه
هم وارد ساخته
اند.
با توجه
به گفته ها و
نوشته و
مصاحبه ها
(خاطرات آقای
منتظری،
خاطرات ری
شهری و خاطرات
زندانیان
سیاسی از جمله
خاطرات آقای
مصداقی که در 4
جلد منتشر شده
است، همچنین
خاطرات خانم
منیره برادران
و مصاحبه های
ایشان از سوی
رادیو زمانه با
چند تن از
زندانیان
سیاسی در ماه
گذشته، و
مصاحبه های
خانم فروغ
لطفی از
فعالان برجسته
خانواهدههای
اعدامیان
بسیار گویا
هستند)، با
میزان کمی خطا
در رابطه با
این فاجعه میتوان
وافعیتهای زیر
را مطرح کرد:
1 – علت
کشتار زندانیان
سیاسی جه بود.
از آنجا
که کشتار
زندانیان
سیاسی از روز 6
مرداد در اوین
آغاز شد و از
آنجا که
حمله
مجاهدین از
عراق به ایران
در 3 مرداد
صورت گرفت،
بسیاری در
درون رژیم و
بیرون آن علت
کشتار زندانیان
سیاسی را نتیجه
حمله مجاهدین ("فروغ
جاویدان" که
با شعار "اول
مهران بعد تهران")
آغاز شد، میدانند.
اما این نتیجه
گیری هم از
نظر داده های
تاریخی غلط
است و هم از
نظر اخلاقی و
حقوق انسان
غیز قابل قبول.
از نظر
تاریخی درست
نیست زیرا به
شهادت بسیاری
از نوشته های
زندانیان
سابق و به
شهادت آنچه از
رژیم بیرون
آمده است، از چند
وقت قبل از
شروع قتل عام،
فشارهای
زیادی بر زندانیان
سیاسی وارد می
آمد. از آغاز
بهار 67 بدنبال
بازخواستهای
چند باره
زندانیان
تفکیک میشوند
و در زندانها
نقل و
انتقالات
زیادی صورت
میگیرد. از
روز اول مرداد
ماه کلیه
ملاقاتهای زندانیان
قطع میشود. در
واقع بعد از
اینکه به لطف
فشارهای آقای
منتظری در
سالهای 64 و 65 چند
هزار نفر [بقول
آقای منتظری 5000
نفر] از
زندانیان
سیاسی آزاد
شده بودند اما
هنوز در
زندانها
ایران چندین
هزار زندانی
سیاسی وجود
میداشت. آقای
خمینی دست
منتظری را از
زندانها در
اواسط سال 65
کوتاه میکند.
آقای منتظری
در 17 مهر
ماه سال 65،
یعنی دو سال
قبل از قتل عام، به آقای
خمینی چنین
مینویسد:
"آیا
میدانید در
زندانهای
جمهوری
اسلامی به نام
اسلام
جنایاتی شده
است که هرگز
نظیر آن در رژیم
منحوس شاه
نشده است؟"
آقای
خمینی در همان
سال به او
نوشته بود :"آزادی
بی رویه چند
صد منافقین به
دستور هیئتی
که رقت قلب و
حسن ظن شان
واقع شد ،
آمار انفجارها،
ترورها و دزدی
ها را بالا
برده است".
بعد از
اینکه دست آقای
منتظری از
زندانها
کوتاه میشود
این سوال برای
مسئولان جدید
مطرح میشود که
با زندانیان باقی
مانده چه باید
کرد؟ بسیاری
از زندانیان
مدت زندانشان
هم تمام شده
بود اما رژیم
آنها را آزاد
نمیکرد.
بدینترتیب راه حل
دیگری به غیر
از یک "خانه
تکانی" باقی
نمیماند. این
بود که از سال 65
رژیم بدنبال
"راه حل" آخر
میگشت. تفکیک
زندانیان و
بازخواستهای
چند باره در
بهار سال 67
برای رسیدن به
این هدف صورت
گرفت. زمانی
که خمینی در
تاریخ 25
تیرماه
قطعنامه آتش
بس با عراق را
میپذیرد،
مسئله جام زهر
خوردنش تززل
بزرگی برای
هوادارنش ایجاد
میکند و
مخالفان
براحتی
میتوانستند
از آن بهره
برداری کنند. از
اینجهت کلیه
ملاقاتها ی
زندانیان
سیاسی از اول
مرداد ماه قطع
میشود و تا
آبانماه این قطع
ملاقات ادامه
پیدا میکند.
سازمان
مجاهدین در 3
مرداد به
ایران حمله
میکند و
جنایتی که همه
چیز برای
اجرای آن
آماده بود از 6
مرداد ماه شروع
میشود و تا 20حدود
شهریور
ادامه پیدا
میکند. اما
علت دیگری که
نشان میدهد
طرح قتل عام
وجود داشته
این است که
اگر سازمان
مجاهدین به
ایران حمله
کرد چرا از 5
شهریور ماه
کشتار
مارکسیتها که
اکثریت آنها
را توده ایها
و فدائیان اکثریت
تشکیل
میدادند شروع
شد؟ اگر این
فرض غیر
اخلاقی را بپذیریم
که زندانیان
مجاهد مجرم
بودند به
مارکسیستها
که روحشان از
این حمله خبر
نداشت چه ربط
داشت و چرا حداقل
500 نفر از مارکسیستها
با عقاید
مختلف را بعنوان
مرتد در عرض 20
روز قتل عام
کردند؟ حتی
بسیاری از
آنان مخالف
مبارزه
مسلحانه با رژیم
بودند اما چون
مخالف بودند و
سر خم نکرده
بودند مستحق
مرگ میشدند.
هدف از آوردن
این دلایل
درست دانستن
کار مجاهدین
نیست که آنها از
همان زمانی که
به عراق
پیوستند راه
خیانت به وطن
و مردم خود را
پیش گرفتند و
رسیدگی به
کارنامه
سیاسی آنها موضوع
این مقاله نیست.
اما نمیتوان
جنایت رژیم را
برای از بین
بردن بیش از 4000
زندانی به
گردن آنان
انداخت و این
کار از دیدگاه
حقوقی و
اخلاقی کاملا
غیر منطقی و
غیر قابل قبول
است. مسئول
اول این جنایت
بزرگ شخص آقای
خمینی است که
دستور را صادر
کرده است. شاید
تاثیر عملیات
"فروغ
جاویدان" این
بود که میزان
خشونت و
بیرحمی نسبت به
زندانیان را
بالا برد و
"بهترین
موقعیت" را
برای رژیم به
قصد از بین
بردن
زندانیان
سیاسی فراهم
آورد،
موقعیتی که
رزیم مدتها بدنبال
آن بود.
2 ـ هئیت
رسیدگی به قتل
چه کسانی
بودند و از چه
تاریخی قتلها
صورت گرفت.
هیئت را
که آقای خمینی
تعیین کرده
بود
حداقل یرای زندانهای
گوهردشت و
اوین یگانه
بود و تشکیل
شده بود از
جعفر نیری،
مرتضی
اشراقی،
مصطفی پورمحمدی
و یا نماینده
ای از وزارت
اطلاعات. در
اینکار ابراهیم
رئیسی،
اسماعیل
شوشتری ،
رامندی
و علی مبشری
هم کمک
میکردند. البته
در همه جلسه ها همه
آنها حضور
نداشتند. این
هیئت در زندانهای
اوین و گوهر
دشت از
مسئولان دیگر این
دو زندان نیز کمک
میگرفتند. اما بعنوان
مثال لاجوردی
در این قتلها
شرکت نداشت.
او بعد از
پایان قتلها
یعنی در
شهریور ماه دوباره
در زندان اوین
مسئولیت پیدا
کرد. هیئت اول
قتلها را بنا
بدستور خمینی
در باره »منافقین»
از هواداران
مجاهدین شروع
کرد و بعد بنا
به حکم دیگری
در باره مرتدها
هئیت به قتل
زندانیان
مارکسیست
پرداخت. با
اینکه حکم
خمینی درباره
"منافقین"
توسط آقای
منتظری منتشر
شد اما تا
کنون حکم
مربوط به
مارکسیستها
منتشر نشده
است. در مورد
مارکسیستها
هیچ زنی از
زندانیان در شهریور
67 اعدام نشد و
علت این مسئله
هم این است که
در فقه
روحانیت حاکم،
زن مرتد را
نمیتوان
اعدام کرد
زیرا زنها قوه
تشخیص ندارند.
اما مردان
مارکسیست
بعنوان مرتد
اعدام شدند. این در
حالی است که زنان
مجاهد بعنوان
منافق اعدام
شدند زیر طبق حکم
شرعی روحانیت
حاکم، زن
منافق را
میتوان کشت
اما زن مرتد
را نه. البته
زن مرتده را
چنان زیر فشار
و شکنجه قرار میدادند
که توبه کند و
چند زن به
همین علت در
آن زمان خودکشی
کردند. اکثر
کشتارها در
مردادماه و
شهریورماه نیز
با دار زدن
صورت گرفته
است. در
اینجا ضروری
است گفته شود
که جای تاسف
دارد که
گروههای
مارکسیست روز
10 شهریور را بعنوان
سالروز قتل
عام زندانیان
سیاسی تعیین
کرده اند. بهتر
این است یا
روز آغاز
اعدامها یعنی
6 مرداد و یا یک
روز دیگر که به
انتخاب همه
خانوادهها و
زندانیان
سابق باشد
برای این موضوع
با اهمیت اختصاص
داده شود. اما
افسوس که در اینحد
هم "منافع سیاسی"
بر دفاع عام
از حقوق بشر
میچربد. این
نکته ضروری است
که یادآوری
شود که قتلها
تنها در تهران
صورت نگرفت،
بااینکه
بیشترین
شهادتها از
زندانیان تهران
و گوهردشت
بوده است اما
از همان 6
خرداد در
شهرهای رشت،
تبریز،
شیراز، مشهد،
خرمآباد، دزفول
و ... قتل
زندانیان
سیاسی شروع شد.
3 ـ خانوادههای
قربانیان و
افکار عمومی
چگونه از این
قتلها مطلع
شدند
با
اينكه رژيم
همه كار كرد
كه كسى از كشتار
آگاه نگردد،
اما بالاخره
برخى از
خانوادهها،
از طريق زندانيان
ديگر، كم و
بيش، از اين
"فاجعه ملى" مطلع
شدند. خانواده
ها شايعه هاى
زيادى در اين
باره
مىشنيدند.
مشكل آنها اين
بود كه
نمىتوانستند
باور كنند. در
ناباورى، در
هم شكسته، بسر
مىبردند.
بسيارى از
فرزندان و
همسران آنها
قبلاً محاكمه
شده بودند و
علتى وجود نداشت
كه آنها، در
زندان، بدون
اينكه عملى
انجام داده
باشند، محكوم
به مرگ
و اعدام شوند.
بويژه اينكه
محل دفن مشخصى
وجود نداشت. اما
از آنجا که
ملاقاتها دوباره
از اواخر آبانماه
از سر گرفته
شد و
خانوادهها
قصد ملاقات با
عزیزانشان را
داشتند راه
گریزی برای رژیم
باقی نمانده
بود. هر
خانواده ای که
دیگر ملاقات
نداشت
درمیافت که
فرزندش را
اعدام کرده
اند. بالاخره از
خانواده ها
دعوت شد که
برای گرفتن
ساکهای
فرزندانشان مراجعه
کنند.
بدینترتیب بود
که خانوادهها
همدیگر را در یافتند
و رشته
همبستگی در
بین آنان قوی شد.
مادرهایی
بودند که بدور
از دید
مامورین در ساعت 3
صبح به خاوران
میروند و با بیلچه
و دستان خود
بدنبال جنازه
فرزندانشان میگردند.
در همان سال،
بارندگى شديدی
نیز در تهران رویداد
و از آنجا كه
گورهاى دسته
جمعى را عميق
نكنده بودند،
شدت و زيادت
باران باعث
شسته شدن خاك
شد و، در چند
جا، قسمتهايى
از جنازهها
بر روى خاك
نمايان گشتند.
حتی یکی از
افراد
خانوادهها
دست یک جوان
را که از بدنش
جدا شده بود را
پیدا میکند.
بنظر میرسد که
سگها بدنبال
غذا به برخی
از جنازهها
دست یافته
بودند.
ماجرای تلاش
خانوادهها
بسیار دردناک
است و درسی
است که باید
همه ایرانیان
از آن آگاه
شوند.
4
ـ چند
نفر به قتل
رسیدند؟
قبل از
هر چیز باید
مشخص باشد که
حتی اگر یک نفر
بیگناه را
کشته بودند در
قضییه تغییری
حاصل نمیشد.
امروز تعداد
اعدامیان
مشخص نیستند.
اما برای
اینکه حدود آن
بدست آید بد
نیست چند نقل
قول شود:
منتظری
خطاب به خمینی
در 9 مرداد
یعنی 4 روز بعد
از فتوای
خمینی و 3 روز
بعد از آغاز
اعدامها:
"بالاخره
اعدام چند
هزار نفر در
ظرف چند روز
عکس و العمل
خوب ندارد و
هم خالی از
خطا نخواهد بود"
این
جمله نشان
میدهد که
منتظری از حکم
خمینی مطلع
شده است و
محاسبه اش
اینست که با
این حکم در
چند روز چند
هزار نفر
اعدام خواهند
شد. میزان
اعدامها در
همان چند روز
اول باید بالا
باشد که
منتظری چنین
هشداری را به
خمینی میدهد.
2 هفته
بعد از آغاز
اعدامها،
نیری در جلسه
ای در 24
مرداد به
منتظری
میگوید: "ما تا
الان هفتصد و
پنجاه نفر را
در تهران
اعدام کرده
ایم 200 نفر را هم
بعنوان سر موضع
از بقیه جدا
کرده ایم کلک
اینها را هم
بکنیم بعد هر
چه بفرمائید".
بعدها
بهنگام نوشتن
خاطرات، آقای
منتظری
مینویسد:
"بالاخره
مدتی ملاقاتهای
زندان را تعطیل
کردندو برحسب
گفته های
متصدیان و
استناد به این
نامه [منظور
فتوی خمینی
است] حدود 2800 یا 3800
نفر زندانی ـ تردید
از من است ـ از
زن و مرد
اعدام کردند."
با
اینکه سازمان
مجاهدین صحبت
از 30000 اعدامی در این
کشتار میکند،
اما این عدد
بسیار دور از
واقعیت بنظر
میرسد. اما
تاکنون بیش از
4000 اسم در خارج
از کشور منتشر
شده است. از
اینکه حدود 4000
نفر نوشته
میشود برای
اینکه در برخی
از موارد
اسمها دقیق
نیستند و ممکن
است اشتباه
شده باشد. و
میتوان گفت که
با میزانی خطا
رقم حدود 4000 نفر
که با گفته آقای
منتظری هم
تطابق دارد به
حقیقت نزدیک است.
نامه های آقای
منتظری در
مرداد ماه نوشته
شده بود، اما
در آن شرایط
خفقان سخت
عدهاى
فداكار، در
فروردين سال
68، اين نامهها
را به آقاى
بنى صدر
رسانند و دفتر
او نامهها را
با سرعت در
اختيار افكار
عمومى گذاشت.
در فروردين
همان سال،
آقاى منتظرى،
از مقامش،
توسط خمينى
خلع شد. گر چه،
خمينى، قبل از
انتشار نامه
در خارج از
كشور، به عزل
او مصمم شده بود.
و همان نامه
بعلاوه نامه
های دیگر در
خاطرات آقای
منتظری،
بهمراه اصل
نامه توسط
انتشارات
انقلاب اسلامی
در سال
در خارج از
کشور منتشر
شدند.
اگر
پرچمدار این
مبارزه قبل از
همه خانواده
قربانیان و
زندانیان
سیاسی سابق و
گروههای
حقوقی بشری
هستند،
همراهی
گروههای
سیاسی در
اینباره
میتواند نشان
بلوغ جامعه
سیاسی ایران باشد.
10 سال قبل خانواده
قربانیان براى اولين،
طى نامهاى
علنى به خاتمى،
در خواستهای
زيرا را
كردهاند:
1 - اسامى،
زمان فوت و
محل فوت
عزيزان را اعلام
كنيد،
2 - از دفن
اموات ديگر بر
خاك جان
باختگان ما
جلوگيرى
كنيد،
3 - مانع
نشانه گذارى و
گلكارى
در مزار و
محل خاكسپارى
عزيزان ما نشويد.
تاکنون
هیچیک از این
درخواستها
پاسخ نگرفته است.
اما سعی و
تلاش خانواده
تاکنون باعث
شده است که
طرح رژیم برای
از بین بردن
خاوران به
نتیجه نرسد.
برخی از
مادران سالها هر
جمعه بر سر
خاک
فرزندانشان
میرفتند و
هنوز هم هر
سال دورهم در
خاوران جمع میشوند
و در مقابل
رژیم مقاومت
تحسین انگیزی
نشان میدهند.
وظيفه
ما چيست؟ با
اين فاجعه و
غم ژرف خانوادهها
و بازماندگان
قربانيان آن
جنايت، چگونه
بايد برخورد
كرد؟ از عاجل ترین
وظایف
اپوزیسیون
دمکرات رسیدگی
به این مسئله،
خارج از
درگیریهای
سیاسی است.
این فاجعه
باید بعنوان
یک مسئله ملی
و یک امر
قضایی مهم
تاریخ معاصر
ایران
نگریسته شود.
بدون اغراق
میتوان گفت که
رسیدگی شفاف
به این مسئله
با مسئله دمکراسی
در ایران بهم
گره خورده
است. هدف
بايد آن باشد
كه چنين
جنايات
موحشى، در ميهن
ما، ديگر هرگز
تكرار نشود.
براى رسيدن به
اين هدف، به اين
فاجعه بزرگ و
فجايع ديگرى
كه در تاريخ
معاصر ما
بوقوع
پيوستهاند
تنها از
ديدگاه حقوقی
و وظايف
انسانى بايد
نگريست. يعنى،
خارج از حب و
بغض گروهى، از
حقوق انسان و
همه انسانها
دفاع بايد
كرد. قربانيان
اين فاجعه و
هر فاجعهاى
ديگر، قبل از
اينكه
هوادار، طرفدار
و يا عضو
سازمانى بوده
يا باشند،
انسانهايى
بودند و هستند
و خواهند بود
كه به شكل فجيعى
از بين
رفتهاند يا
از بين برده
مىشوند. چنين
روشى باعث
مىشود كه
حقوق انسان
فداى رقابت ها
و منافع سياسى
نگردد و تمامى
جامعه به وظيفه
خويش در دفاع
از حقوق تك تك
اعضاى خود
برخيزد. اجراى
عدالتى كه حق
خانوادههاى
قربانيان است،
قبل از هر
چيز، نياز به
يافتن حقيقت و
تمامى حقيقت
دارد و هنوز
بسيارى
از مسائل حول
اين فاجعه (و
ديگر فجايع)
در پرده ابهام
و كتمان
هستند.
اينستكه همه
انسانهايى كه
درد انسانيت
دارند بايد
دست به دست هم
دهند. در يافتن
اطلاعات و
قرار دادن
آنها در
اختيار افكار
عمومى همكارى
كنند. تا
مسببان و
آمران و عاملان
و راه كارهايى
كه به اين
جنايت انجاميد
براى جامعه
واضح شوند.
حتى بايد از
كسانى كه در
راه جبران و
توبه از گذشته
به گفتن حقيقت
مىپردازند
استقبال كرد.
آيا
روزى خواهد
رسيد كه ما
ايرانيان در
دفاع از حقوق
انسانى
هيچ خط قرمزى
را نسازيم و
به خود و
ديگران تحميل
نكنيم و اگر اهل
قدرت خط قرمزى
ساختند آن را
نپذيريم؟ آيا
اگر اين فاجعه
ملى را پى
گرفته بوديم ،
باز هم شاهد
شقاوتهاى ديگر
رژيم عليه
روشنفكران و
دانشجويان و
روزنگاران و...
مىشديم؟
آگاه باشيم كه
رژيم از هيچ
چيز بيشتر از
گفتن حقيقت
نمىترسد و حافظه
تاريخى هيچ
ملتى نيز
نمىتواند
خاطره چنين
جنايتهايى را
از ياد ببرد.
بكوشيم و
استوار پىگیری
اين جنايت و
جنايتهاى
ديگر را رها
نكنيم. برای این
کار نیاز به
یک اراده ملی
است، ملی بدین
معنی که هر کس
با هر عقیده
ای این کار را
وظیفه خود
بداند خارج از
اینکه افکار
زندانیان
مقتول چه بود
از حق آنان
بعنوان یک
انسان دفاع کند.